БДУ-нун Илаһијјат факултәси Азәрбајҹанда мәзһәбчилик тәһлүкәсини јарадыр - Арашдырма

Әһли Бејт (әлејһимус-сәлам) - АБНА – Хәбәр Аҝентлији- Дин вә инанҹ бирлији бир милләтин формалашмасында, онун јад тәсирләрдән горунмасында мүһүм рол ојнајыр. Тарих боју ејни милләтин мүхтәлиф динләрә мәнсуб үзвләринин империалист ассимилјасија сијасәтләринә гаршы фәргли дирәниш ҝөстәрмәси дә буну сүбут едир. Азәрбајҹан шиәләринин чохәсрли христиан әсарәти тарихи бу иддианын ән бариз нүмунәләриндәндир.

Динин бу мүсбәт мүһафизәкар характери илә јанашы, һәм дә мәзһәбчи бөлүнмәләрә јол ачдығы, милләтләри дахилдән парчаланмалара апардығы да тәкзиболунмаздыр. Бу ҝүн АБШ, ишғалчы сионист режими вә Гәрб бирлији башда олмагла Түркијә вә Сәудијјә режимләринин сәјләри нәтиҹәсиндә Јахын Шәрг дөвләтләрини ган ҝөлүнә бүрүјән, јүзилләрлә ҝери салан мәзһәб мүһарибәләринин неҹә дәһшәтли дағынтылара сәбәб олдуғу ҝөз габағындадыр. Бу дәрд аз имиш, “мүасир демократик дөвләтчилик анлајышынын” сөјкәндији секулјаризмин, дини сијасәтдән нә гәдәр ајры тутмасына бахмајараг, дөвләтләрин өз мөвҹуд режимләрини даһа да мөһкәмләтмәј үчүн Аллаһ Тәаланын бујурдуғу кими дејил мәһз өз нәфси характеринә ујғун дин сијасәтини формалашдырмағы ваҹиб вә гачылмаз сајырлар.

Һәгигәт будур ки, динин хүсусилә дә, шиәлијин мүһафизәкар характерини нәзәрә алан совет империализми Азәрбајҹан халгыны даһа раһат ассимилјасија етмәк үчүн өлкәмиздә дини тәһсили тамамилә гадаған етмишдир. Бахмајараг ки, Орта Асија дөвләтләриндә сүннилик али мәдрәсә сәвијјәсиндә тәдрис вә тәһлил олунурду. Бәлкә, елә буна ҝөрә дә, совет һакимијјәти гурулан кими ән чох репресијалара мәруз галан сосиал групларын башында Шиә дин хадимләримиз ҝәлмишди. Хүсусилә 37-ҹи ил репресијаларында Нәҹәфи ӘшрәфШ Кәрбәла, Мәсумәји Гум вә Мүгәддәс Мәшһәд (Ираг вә ИИР-да) али тәһсил алан дин алимләримиз, Мүҹтәһид вә Һөҹҹәтүл Исламларымыз “вәтән хаини” елан едилмиш, руһаниләримиз мәһв олунмуш, халгымыза өз мәнәви дәјәрләрини өјрәдән мәдрәсәләримиз сырадан чыхарылмышдыр.

Јалныз инсан фитрәтиндән ирәли ҝәлән дини дујғулары ортадан галдырмаг мүмкүн олмадығындан, савадлы руһаниләримизин јерини Чар русијасынын иҹад етдији “Гафгаз Мүсәлманлар Идарәсинин” мөвһуматчы мәзунлары алмышды. Азәрбајҹан халгы өзүнү јад үнсүрләрдән горујан дини әмәлләрини савадсыз моллаларын сајәсиндә сахламаг мәҹбуријјәтиндә галмышды. Мүстәгиллик газандыгдан сонра Азәрбајҹан милли-демократик һакимијјәтинин атдығы илк аддымлардан биринин о дөврдә ән нүфузлу али мәктәбләримиздән сајылан БДУ-нун тәркибиндә Илаһијјат факүлтәси јаратмаг олмасы бу мәнада тәсадүфи дејил.

Илаһијјат факүлтәсинин јарадылмасыны зәрури һала ҝәтирән башга амилләрдән бири дә дүнјаја ачылан Азәрбајҹана диндашы олдуғу Јахын Шәрг өлкәләриндән тәлгин едилән мүхтәлиф ҹәрәјанлара гаршы милли дин консепсијамызы јаратмаг истәјиндән гајнагланырды. Сирр дејил ки, Чар Русијасынын вә ондан сонра ССРИ-нин гојдуғу мәнфи сијасәт јәни Азәрбајҹанын јахын гоншусу олан вә ҹидди тарихи, дини, мәзһәби, мәдәни телләрлә бағландығы Иран Ислам Республикасы илә, исти әлагәләрин гурмамасы иди. Елә бу сәбәбдән дә, кечмиш ССРИ-дәки мүсәлман халглара вәһабилији јајмаға чалышан Сәудијјә Әрәбистанынын тәблиғат макинасы 1992-ҹи илдә тәдриҹән 1994-ҹү илдә исә, ити сүрәтдә Азәрбајҹанда чох раһат сүрәтдә, сабиг Милли Тәһлүкәсизлик Назирлијинин јухары сәвијјәли әмәкдашларынын көмәклији илә, јајылмаға башлады. Азәрбајҹанын Мәсумәји Гум Елми Һөвзәсинин тәсири алтында гала биләҹәји вә буну бу ҝүн дә, өзләринә тәһлүкә һисс едәнләр һәтта даһа ҹидди характер алыб. Бәлкә дә, јахын ҝәләҹәкдә Азәрбајҹанын мәзһәб мүһарибәләринин полигонуна чеврилмәк истәјәнләр Илаһијјат факүлтәсинин јарадылмасыны мәһз радикал сүнни режим олан Түркијә илә бирҝә һәјата кечирмәјә гәрар вермишди. Сөзүҝедән факүлтәнин 1992/93-ҹү тәдрис илиндә Азәрбајҹан Республикасы Тәһсил Назирлији, Бакы Дөвләт Университети вә Түркијә Дијанәт Вәгфи арасында бағланмыш мүгавилә әсасында тәсис олунмасы да бундан хәбәр верир.

Һазырда Түркијәнин тәшәббүсү илә јарадылан Илаһијјат факүлтәси тамамилә бу өлкәнин Дијанәт Вәгфинин сабиг рәһбәри Тәјјар Алтыкулачын нәзарәти алтындадыр. Факүлтәнин деканы Васим Мәммәдәлијевин рәһбәрлији исә садәҹә формал характер дашыјыр. Тәәссүф ки, һөрмәтли Васим Мәммәдәлијев нәинки Тајјар Алтыкулачын сөзүҝедән факүлтә үзәриндәки тәсирини азалтмајыб, үстәлик өзү дә һәр заман Алтыкулачын ҹидди өлчүдә тәсири алтында олуб. О гәдәр ки, Алтыкулач "һәзрәтләри" факүлтәдән мүәллим-ишчи чыхармаг үчүн белә, шәхсән Бакыја ҝедиб, Васим мүәллим исә сәсини дә чыхара билмәјиб.

Бәс, ҝөрәсән, Түркијәдә отурдуғу һалда, Азәрбајҹанын дин тәдрис едән ән мүһүм али тәһсил мүәссисәси олмагла јанашы, һәм дә милли тәһлүкәсизлик стратеҝијасынын башлыҹа истигамәтләриндән биринә чеврилән Илаһијјат факүлтәсини идарә едән Тәјјар Алтыкулач кимдир?

Тәјјар Алтыкулач 9 феврал 1978-ҹи илдән 10 Нојабр 1986-ҹы илә гәдәр Түркијә Дијанәт Вәгфи башганы олмушдур.

1986-ҹы илдә өз истәји илә ТДВ-нин башганлығындан истефаја ҝетсә дә, бу илаһијјатчы алимин гурумла әлагәси там кәсилмәмишдир.

Гыса мүддәтдән сонра ССРИ-нин дағылмасыјла Тәјјар Алтыкулачын улдузу јенидән парламышдыр. О, 1992-ҹи илдә Бакыда Илаһијјат факүлтәсини јаратмыш, 1995-ҹи илдә исә АКП-нин сијаһысындан милләт вәкили сечилмишдир.

Хүсусилә Дијанәт Вәгфинә рәһбәрлик етдији илләрдә тохунулмазлыг статусу газанмасы Тәјјар Алтыкулач барәсиндә мүхтәлиф деди-годуларын јаранмасына сәбәб олмушдур. Бир чохлары она Түркијә "дәрин дөвләти"нин адамы кими бахмышдылар. Түркијәли јазар Иса Татлыҹанын гәләмә алдығы бу сәтирләр дә онун барәсиндә мөвҹуд шүбһәләрин етирафларындандыр:"Тәјјар Алтыкулачы режимин "гара гуту"ларындан бири олараг билирдик. Бизә һәмишә чеврилиш дөврүнүн "дәрин адам"ларындан бири кими таныдылмышды”.

Әслиндә онун “дәрин адам” кими таныдылмасы тәсадүфи дејилди. Әввәла, она ҝөрә ки, шаһидләрин билдирдијинә әсасән, ТДВ-нин башганы олдуғу дөврләрдә Алтыкулач әсл диктаторлара јарашан сојуг сима илә ишләри јүрүдүрдү. О, вәгфин бүтүн ишчиләрини дә елә бу ҹүр “сојугүзлүләр”дән формалашдырмышды. Алтыкулач вәгфин башганлығындан ајрылдыгдан сонра да онун гурдуғу “сојугүзлү” режимин бузларынын әримәдији билдирилир. Иса Татлыҹанын етирафларына инансаг, һәтта 1990-ҹы илләрин ахырында да.

Алтыкулачын “дәрин адам” кими танынмасында 8 ил әрзиндә јүрүтдүјү сијасәтин дә 12 сентјабр ингилабынын мәрамларына там ҹаваб вермәсијди. Билиндији кими, Түркијәдә “12 Ејлүл” адыјла анылан 1980-ҹи ил һәрби чеврилиши Иран Ислам Ингилабынын мүмкүн нәтиҹәләринә гаршы һазырланмышды. Ән азы сөздә… 1979-ҹу илдә Иранда баш верән Ислам Ингилабынын Түркијәјә сычрамасы еһтималындан нараһат олан АБШ Кәнан Еврәни һакимијјәтә ҝәтирмәклә гардаш өлкәдә дини групларын өнүнү ачмыш, Шиәчилијә алтернатив сүнничилик анлајышынын ҹәмијјәтдә көк салмасына шәраит јаратмышды. Чеврилиш нәтиҹәсиндә бир тәрәфдән Түркијәнин секулјар сијасы гүввәләри, хүсусилә сол тәмајүллү партијалар сырадан чыхарыларкән, диҝәр тәрәфдән имам-хәтиб лисејләринин јарадылмасына старт верилмиш, ҝәләҹәјин исламчы сијаси кадрларынын һазырланмасына башланылмышды. Һазырда Түркијәјә рәһбәрлик едән Рәҹәб Тајјиб Әрдоған да һәмин имам-хатиб лисејинин јетирмәсидир.

Әслиндә исә, Иранда Ислам Ингилабынын гәләбәсиндән сонра Түркијәдә АБШ вә ишғалчы сионист режими тәрәфиндән башладылан бу исламлашма просеси 30 илдән сонракы тарих үчүн атылмыш илк фундамент иди. Мәгсәд 2000-ҹи илләрдән сонра Јахын Шәргдәки “әрәб баһар”ларыјла башлајаҹаг ишғалчы сионист режимин нәзәрдә тутдуғу мәһзәб мүһарибәләринә јол ачмаг иди.

Түркијәдә дә сүнни тәәссүбкешлији илә танынан Алтыкулачын Иран Ислам Ингилабындан бир ил әввәл Дијанәт Вәгфинин башганлығына ҝәтирилмәси дә јахын ҹоғрафијада ики ашыры мәзһәбчи зеһнијјәтин ејни анда активләшдирилмәсиндән хәбәр верир. Түркијә Дијанәт Вәгфинин сабиг башганынын сүнни тәәссүбкешлијинә сөјкәнән исламчы анлајыша рәваҹ верилмәсини Түркијәли јазар Иса Татлыҹан көшә јазыларынын бириндә үстүөртүлү шәкилдә хатырлајараг дејир: “Ачыг данышым… Бүтүн динләрә, мәзһәбләрә вә дини анлајышлара бәрабәр мәсафәдә дајанмасы лазым олан дүнјәви бир өлкәдә, сүнни исламыны вә Һәнәфи мәзһәбини тәмсил едән Дијанәт Ишләри Башганлығынын варлығыны доғру вә әдаләтли һесаб етмирәм. Үстәлик, рәсми нүфуз васитәсилә, дини галын хәтләрлә мәһдудлашдырмаг, јени шәрһләрә бағламаг Гуранын да руһуна ујғун дејил. Дини һәјатын тамамилә о дини јашајан инсанларын ирадәсинә бурахылмасы дурумунда дин хидмәтиндә бөјүк сычрајышларын мејдана ҝәләҹәјинә вә Исламы доғру анламагда бөјүк аддымлар атылаҹағына инанырам”.

Ҝөрүнән будур ки, Түркијәдә 40 ил әввәл, ҝуја, Иранда гәләбә чалан Ислам Ингилабынын тәсиринә гаршы јарадылмыш, әслиндә исә буҝүнкү мәзһәб мүһарибәләринин башга бир ҹәһбәси һалына ҝәтирилмәк үчүн әсасы гојулан һәмин анлајыш Алтыкулач васитәсилә Азәрбајҹанын мүстәгиллијинин илк илләриндә бу өлкәјә идхал олунмушдур. Мараглыдыр ки, бу ҝүн Түркијәнин баш ағрысына чеврилән Ҝүләнчилик ҹәрәјанынын да Азәрбајҹана ајаг басмасы мәһз һәмин дөврләрә тәсадүф едирди. Санки, Илаһијјат факултәсијлә ҝәнҹләр, Ҝүләнчи мәктәбләријлә исә ушаглар јени дөврүн вәтәндашлығына һазырланырды.

Алтыкулачын гәләмә алдығы хатирә китабы олан “Зорлуклары ашаркен” әсәриндә Фәтһуллаһ Ҝүлән һаггында дилә ҝәтирдији бәзи фикирләр дә бу ики ҹәрәјанын башында дуранларын бир-биријлә әлагәсиндән бәһс едир. Китабын мүхтәлиф јерләриндә Ҝүлән һәрәкатына рәғбәтини ҝизләтмәјән Алтыкулач јазыр:

“Танымадығымыз ҹоғрафјалардаки кардешлерине кадар узанып куҹаклајабилен, онлара ҝүзел Түркчемизи өғретеҹек ве еҹдадынын һизметлеријле өвүнеҹек кадар миллијетчи олан бу кадроја ҝыбта едијорум. Дүнја инсанлығыны ҝелеҹекте јөнетеҹек ҝенчлерин јетиштирилмесини һизмет фелсефесинин омурҝасы һалине ҝетирен, үретип ҝелиштирдиклери һејеҹан ве ирфанла девлетлерин биле јапамадыкларыны башаран бу инсанларын јаптыкларыны јапамамыш олмајы, онлара һајранлык дујмаја енҝел ҝөрмүјорум”.

“Ҝүлен һарекети адына ҝерчеклештирилен һизметлерин ҝыпта иле деғерлендирилмеси ҝерекен шејлер олдуғу ортададыр ве тартышмасыздыр”.

“Улусларарасы бојутта фаалијет ҝөстерен бир һизмет моделинде ҝөрев алмыш бинлерҹе инсан арасында базыларынын заман-заман јапаҹаклары јанлышлары да пертавсызҹа бүјүтмемек, бу түр шаз өрнеклери өне чыкарарак самимијетле һизмет еден инсналарын шевкыни кырмамак ҝерек” вә с.

Тәсадүфи дејил ки, Ҝүлән һәрәкатына бу ҹүр јүксәк гијмәт верән Алтыкулачын нәзарәтиндә олан Илаһијјат факүлтәси Азәрбајҹанын илк ҝүләнчи кадрларыны јетишдирмиш али тәһсил оҹағы кими таныныб. Азәрбајҹанда бу адла вурулан вә Президент Апаратына гәдәр јүксәлән Елнур Аслановун да бу факүлтәни битирдији, ән әсасы исә һәмин тәһсил оҹағына имтаһансыз гәбул олундуғу билдирилир. Зәннимизҹә, бу барәдә фикир сөјләмәк сәлаһијјәтини ејни мәктәбин мәзуну олан Агил Әләсҝәрә вермәк даһа әдаләтли оларды:

“… Белә ки, имтаһансыз бу факүлтәјә дахил оланлардан бири сонрадан Ҝүләнин ҝәнҹләрин имамы олан Елнур Асланов иди. Өзү тәрҹүмеји-һалында буну јазмаса да, тәләбәлик илләриндән Ҝүләнин “сечилмиш”ләриндән иди. Танынмыш алим Васим Мәммәдәлијевин тәдриҹән Алтыкулачын тәсирини азалтмасы нәтиҹәсиндә фәтуллаһчылар заманла бу факүлтәјә дүшмән олдулар. Лакин сон илләрдә јенидән факүлтәни әлә кечирмәк үчүн чабаладыглары хәбәрләри долашмагдадыр."

Бунунла белә, јухарыдакы фикирләрин мүәллифинә ҝөрә, Ҝүләнчи кадрларын ән зәиф атларыны ојнатдығы јер дә Илаһијјат факүлтәсидир. Онлар артыг дөвләтин ән јүксәк мәртәбәләриндә јер алырлар. Агил Әләсҝәр бу бу јерләрин адыны чәкмәкдән дә чәкинмәјәрәк, билдирир:

“ФЕТӨ-чүләри Ҝәнҹләр вә Идман, Верҝиләр, Малијјә Назирликәриндә ахтарын! Чүнки малијјә назири Самир Шәрифов бунлара ән јахын олан шәхсләрдән биридир вә арашдырсаныз, бунларла ортаг лаһијәләринин олдуғуну ҝөрәҹәксиниз. Бунларын ән сон ҝетдикләри јер мәсҹидләр вә илаһијјат факүлтәләридир. Анҹаг тәбии ки, белә дејәк, бу саһәләри дә нәзәрдән гачырмаг вә бош бурахмаг олмаз. Хүсусилә Илаһијјәт факүлтәсинин гурулмасында мүстәсна рол ојнамыш Тәјјар Алтыгулачын Ҝүләнлә олан мүнасибәтләри ҹидди шәкилдә нәзәрдән кечирилмәлидир."


Диггәт: Хәбәрдән истифадә етдикдә мәнбәјә истинад лазымдыр