Әһли-Бејт (әлејһимус сәлам) – Бејнәлхалг Хәбәр Аҝентлији- АБНА: Исраил адлы јәһуди фашист режиминин ҺӘМАС лидерләринин Доһадакы гәрарҝаһына сон һүҹуму бејнәлхалг даирәләрдә, хүсусән дә әрәб өлкәләри арасында чохсајлы реаксијалара сәбәб олуб, режимин Гәтәрә гаршы тәһдидләри, хүсусилә дә Исраил Кнессетинин сәдринин бу һүҹумун бүтүн Гәрби Асија өлкәләринә месажы илә бағлы иддиасы мүхтәлиф шәрһ вә изаһларла мүшајиәт олунуб.
Диҝәр тәрәфдән, Иран вә Бејнәлхалг Атом Енержиси Аҝентлији бу јахынларда әмәкдашлыг чәрчивәләринин мүәјјән едилмәсиндә разылыға ҝәлибләр ки, бу да реҝионал вә глобал ојунчуларын алгышлајыб вә ҝәрҝинлијин азалдылмасы истигамәтиндә атылан аддым кими гијмәтләндириб.
Бу һадисәләрин тәһлили вә изаһы вә сонракы мәрһәләнин перспективини тәсвир етмәк контекстиндә АБШ-ын тәгаүдчү кәшфијјат забити вә һәрби мәсәләләр үзрә експерт Скотт Риттер АБНА хәбәр аҝентлијинә вердији ексклүзив мүсаһибәсиндә галдырылан суаллары ҹавабландырыб:
АБНА: Гәтәр АБШ-ын мүттәфигидир вә АБШ-ын Гәтәрдә һәрби базасы вардыр вә мүәјјән мәнада Доһаны хариҹи һүҹумдан горумаға борҹлудур. Бүтүн бунлары нәзәрә алсаг, АБШ Исраилә бу һүҹума неҹә иҹазә верди вә АБШ-ын бу јашыл ишығы бејнәлхалг тәҹрүбәдә неҹә изаһ олунур?
Әввәла, билдијимә ҝөрә, Гәтәрлә АБШ арасында рәсми мүгавилә јохдур. Әл-Удеид базасынын ролуну, АБШ вә Гәтәрин бу мәсәләдә неҹә координасија едәҹәјини вә диҝәр мәсәләләрдә гүввәләр разылашмасы статусу вар. Анҹаг АБШ-ын Гәтәри һәр һансы хариҹи һүҹума гаршы мүдафиә етмәк мәҹбуријјәтиндә олмасы илә бағлы белә бир рәсми мүгавиләнин олмасына инанмырам.
Дејә биләрик ки, бу мүгавилә гаршылыглы өзүнүмүдафиә һаггында анлашма вә бу гәбилдән олан мүддәалардыр. Амма һәр һалда Гәтәр мүстәгил өлкәдир вә АБШ-ын Исраил кими башга бир тәрәфә Гәтәрә һүҹум етмәк үчүн јашыл ишыг јандырмаг сәлаһијјәти вә леҝитимлији јохдур.
Демәли, бу, АБШ вә Исраил арасында Гәтәрлә координасија олмадан гәбул едилмиш гәрар иди вә бу, бејнәлхалг һүгугун позулмасыдыр. Бу һүҹум, сөзүн әсл мәнасында, Гәтәрә һүҹумдур, БМТ Низамнамәсини позмагдыр вә бејнәлхалг һүгуг чәрчивәсиндә буна һеч бир әсас јохдур.
АБНА: Исраил бүтүн бејнәлхалг ганун вә гајдалары позмагла һеч бир гырмызы хәттә әмәл етмәдијини ҝөстәрди. Биринҹиси, Гәтәрә һүҹум әрәб өлкәләринә һансы месажы верди, икинҹиси, АБШ-ын бејнәлхалг имиҹинә неҹә тәсир едәҹәк?
Исраилин бејнәлхалг ганунлары вә нормалары позма тарихи вар. Ирана гәфил һүҹум бејнәлхалг һүгугун позулмасы иди. Исраилин Ливана, Суријаја, Јәмәнә гаршы давам едән һәрби әмәлијјатлары бејнәлхалг һүгугун позулмасыдыр. Исраил үчүн гырмызы хәтт јохдур. Бу сүбут едилмиш тәҹрүбәдир. Демәли, бу һүҹумун Гәтәрә вә диҝәр әрәб өлкәләринә вердији месаж будур ки, Исраил нә истәсә, нә вахт истәсә, һарада истәсә, едәҹәк. Исраилин етдији дә елә будур.
Әслиндә, Исраилин белә бир јанашмаја ҝөрә ҹәзадан хилас олмасынын сәбәбләриндән бири дә әрәб өлкәләринин һәм тәкбашына, һәм дә коллектив шәкилдә Исраилә гаршы дурмагда аҹиз олдугларыны ҝөстәрмәләридир.
Инди бунун Американын бејнәлхалг имиҹинә неҹә тәсири олаҹаг? Америка фактики олараг ҝөстәрди ки, милли тәһлүкәсизлик сијасәтини тамамилә Исраилә вә онун марагларына табе едиб. Гәтәрә һүҹум Исраилин бу илләр әрзиндә Американын там мәлуматы вә дәстәји илә һәјата кечирдији диҝәр һәрби әмәлијјатлардан һеч бир фәрги јохдур.
Гәтәрә һүҹумдан сонра Американын имиҹи һәмишә ҝөстәрдији кими, бејнәлхалг һүгуга, нормалара вә инсани дәјәрләрә мәһәл гојмадан Исраили кор-коранә дәстәкләјән бир өлкә кими галаҹаг.
АБНА: Бөлҝәдәки просесләрин бир-бири илә әлагәли олдуғуну нәзәрә алсаг, Исраилин Доһаја сон һүҹумларынын реҝионда ҝәрҝинлијин артмасына тәсирини вә јени гаршыдурма вә ја Мисир вә Түркијә кими һәр һансы диҝәр өлкәләри неҹә прогнозлашдырырсыныз?
Биз Гәтәрә һүҹуму баш вермиш хүсуси бир һадисә кими гәбул етмәмәлијик, әксинә бу һүҹум Исраилин бир нечә онилликләр әрзиндә АБШ-ын көмәји илә һәјата кечиртдији үмуми давраныш моделинин бир һиссәсидир. Тәбии ки, Гәтәрә һүҹум ҝәрҝинлији артыраҹаг, лакин тарихи фону нәзәрә алсаг, Мисир, Түркијә вә Иран кими диҝәр өлкәләрлә јени гаршыдурма олмајаҹаг вә һеч бир өлкә диҝәрини мүдафиә етмәк үчүн һәрәкәтә кечмәјәҹәк.
Бу һадисәнин ардынҹа чохлу жестләр, гышгырыглар вә сәс-күјләр олаҹаг, амма сонда һеч нә олмајаҹаг, чүнки АБШ бу һүҹуму дәстәкләјиб вә АБШ-ын иштиракы олмадан Исраилә гаршы һеч бир шеј ола билмәз. Һалбуки бу Америка 100 фаиз Исраилин јанындадыр.
АБНА: Иранла Бејнәлхалг Атом Енержиси Аҝентлији арасында јени сазиши неҹә гијмәтләндирирсиниз? Бу разылашма снапбак-ын активләшмәсинин гаршысыны ала вә АБШ илә Иранын данышыглар масасына гајытмасына јол ача биләрми?
Бахын, реаллыг будур ки, Иран Бејнәлхалг Атом Енержиси Аҝентлији илә мүгавилә бағламалы иди. Иран артыг Чин вә Русија кими өлкәләрин вә МАГАТЕ-нин Исраил вә АБШ-ын һүҹумуну асанлашдырмагдакы сәһвини анлајан диҝәр өлкәләрин дәстәјинә маликдир. Амма Иранын Нүвә Силаһларынын Јајылмамасы Мүгавиләсиндә (НПТ) галмалы олдуғу анлајышы да вар. Бу, јалныз о һалда баш верә биләр ки, Иран вә МАГАТЕ арасында НПТ үзвү кими Иранын үзәринә ҝөтүрдүјү тәминат өһдәликләри илә бағлы ишҝүзар әлагәләр мөвҹуддур.
Демәли, бу разылашма зәрури аддымдыр вә инанырам ки, бу, һәм дә Авропа вә АБШ-ын санксијалары бәрпа етмәсинә мане олаҹаг, истәр Иранла АБШ-ын данышыглар масасы архасына гајытмасына јол ачсын истәрсә дә ачмасын.
Иран вә АБШ-ын данышыглар масасына гајытмасы еһтималы там башга бир мәсәләдир, АБШ бәдхаһ нијјәтлә әмәл етди вә данышыглар һијләсиндән истифадә едәрәк Исраилин Ирана гәфил һүҹуму үчүн зәмин һазырлады.
Башга бир мәгам одур ки, онлар нә һагда данышыглар апарсынлар? Иранын бејнәлхалг һүгуга әсасланан мөвгеји вә НПТ-јә үзвү статусу Исраил вә АБШ-ын фикирләри илә зиддијјәт тәшкил едир вә бу сәбәбдән дә мән һеч бир данышыглара никбин бахмырам, лакин Иранын Бејнәлхалг Атом Енержиси Аҝентлији илә мүнасибәтләрини бәрпа етмәси ваҹибдир, чүнки бу јолла Иран тәкҹә өз достлары тәрәфиндән дејил, һәм дә дүшмәнләри тәрәфиндән мүһасирә олунмагдан гача биләр.
Sizin rəyiniz