Бисмиллаһир Рәһманир Рәһим
Суал: “Һәр ким Әлидән (ә) итаәт етсә мәндән итаәт етмишдир” ривајәти әһли-сүннәнин мәнбәләриндә етибарлы сәнәдлә нәгл олмушдурму?
Ҹаваб: Һәзрәт Әлинин (ә) мәсумлуғуну гәти сурәтдә сүбут едән ривајәтләрдән бири дә мәһз бу нәгл етдијиниз ривајәтдир. Ҹүнки бу ривајәт һеч бир гејд ҝәтирмәдән, итаәтин һансы јерләрдә ваҹиб олдуғуну демәдән, һәзрәтдән итаәт етмәји мүтләг сурәтдә ваҹиб едир. Бу ҹүр гејд-шәртсиз киминсә итаәтин ваҹиб етмәј, онун мәсум олмасына әјани сүбутдур.
Бу ривајәт сәһиһ сәнәдләрлә әһли-сүннә мәнбәләриндә нәгл олмушдур. Биз онун ики сәнәдини бу јазыда арашдырырыг:
Биринҹи ривајәт:
حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ، ثنا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سُلَيْمَانَ الْبُرْنُسِيُّ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ، ثن يَحْيَى بْنُ يَعْلَى، ثنا بَسَّامٌ الصَّيْرَفِيُّ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَمْرٍو الْفُقَيْمِيِّ، عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ ثَعْلَبَةَ، عَنْ أَبِي ذَرٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ:
«مَنْ أَطَاعَنِي فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ، وَمَنْ عَصَانِي فَقَدْ عَصَى اللَّهَ، وَمَنْ أَطَاعَكَ فَقَدْ أَطَاعَنِي، وَمَنْ عَصَاكَ فَقَدْ عَصَانِي».
Әбузәр (р.ә) Пејғәмбәрдән (с) нәгл едир ки, һәзрәт Әлијә (ә) хитаб едәрәк бујурду: “Һәр кәс мәнә итаәт етсә Аллаһа итаәт едиб. Һәр кәс мәнә гаршы чыхса Аллаһа гаршы чыхыб. Вә һәр кәс сәнә итаәт етсә шүбһәсиз мәнә итаәт едир вә һәр кәс сәнә гаршы чыхса мәнә гаршы чыхмышдыр.”
Һаким Нишабури бу ривајәти нәгл етдикдән сонра јазыр:
هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحُ الإِسْنَادِ، وَلَمْ يُخَرِّجَاهُ.
“Бу ривајәтин сәнәди сәһиһдир, амма Бухарилә Мүслүм буну нәгл етмәјибләр.”
الحاكم النيسابوري، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (متوفاى 405 هـ)، المستدرك علي الصحيحين، ج3، ص139، ح4641، تحقيق: مصطفي عبد القادر عطا، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت الطبعة: الأولى، 1411هـ - 1990م.
الطبري، ابوجعفر محب الدين أحمد بن عبد الله بن محمد (متوفاى694هـ)، ذخائر العقبى في مناقب ذوي القربى ، ج1، ص66 ، ناشر: دار الكتب المصرية – مصر.
المصرية – مصر.
العاصمي المكي، عبد الملك بن حسين بن عبد الملك الشافعي (متوفاى1111هـ)، سمط النجوم العوالي في أنباء الأوائل والتوالي، ج3، ص33 ، تحقيق: عادل أحمد عبد الموجود- علي محمد معوض، ناشر: دار الكتب
الإسماعيلي النيسابوري ، محمد بن إسماعيل بن مهران (متوفاى371هـ)، معجم أسامي شيوخ أبي بكر الإسماعيلي، ج1، ص485، تحقيق: زياد محمد منصور ، ناشر: العلوم والحكم ـ المدينة المنورة ، الطبعة: الأولى ، 1410-1990م
الأطرابلسي، خيثمة بن سليمان (متوفاى343هـ)، من حديث خيثمة بن سليمان، ج1، ص72، تحقيق: قسم المخطوطات بشركة أفق للبرمجيات، ناشر: شركة أفق للبرمجيات، مصر، الطبعة: الأولى، 2004م.
Ривајәтин сәнәдинин арашдырылмасы
1) Әбул-Әббас Мүһәммәд ибн Јәгуб:
Зәһәби онун барәсиндә белә јазыр:
الأصم محمد بن يعقوب بن يوسف بن معقل بن سنان الإمام المحدث مسند العصر رحلة الوقت أبوالعباس الأموي مولاه السناني المعقلي النيسابوري الأصم ولد المحدث الحافظ أبي الفضل الوراق...
وكان محدث عصره ولم يختلف أحد في صدقه وصحة سماعاته وضبط أبيه يعقوب الوراق لها وكان يرجع إلى حسن مذهب وتدين وبلغني أنه أذن سبعين سنة في مسجده قال وكان حسن الخلق سخي النفس وربما كان يحتاج إلى الشيء لمعاشه فيورق ويأكل من كسب يده...
“Мүһәмәд ибн Јәгуб белә бир инсан иди ки, ҹамаат она истидан еидиб вә ривајәт өјрәнмәк үчүн она мүраҹиәт едәрдиләр. О, өз зәманәсинин мүһәддиси (һәдис сөјләмәјә иҹазәси олан шәхс) иди. Һеч кәс онун доғру данышмасында вә атасы Јәгубун јаздыгларында шәкк вә тәрәддүд етмәјиб. Диндарлығында вә тәгвасынын горунмасында чох зәһмәт чәкиб. Мәнә мәлум олан хәбәрә ҝөрә, о 70-ил өз мәсҹидиндә азан дејиб. О, ҝөзәл әхлаглы вә сәхавәтли инсан олуб. Өз мәишәти үчүн бир шејә еһтијаҹы олдугда китаб јазараг өз әлинин зәһмәтилә газанҹ әлдә едәрди.”
الذهبي الشافعي، شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاى 748 هـ)، سير أعلام النبلاء، ج15، ص452 ، تحقيق: شعيب الأرناؤوط , محمد نعيم العرقسوسي ، ناشر : مؤسسة الرسالة - بيروت ، الطبعة : التاسعة ، 1413هـ .
2) Ибраһим ибн Сүлејман әл-Бурсулу:
Хәтиб Бағдади онун барәсиндә јазыр:
لبرلسي هو إبراهيم بن سليمان بن داود الأسدي ... وكان ثقة متقنا حافظا للحديث.
“Ибраһим ибн Сүлејман сигә (доғру данышан), етибарлы вә һафиз иди.”
البغدادي، ابوبكر أحمد بن علي بن ثابت الخطيب (متوفاى463هـ)، موضح أوهام الجمع والتفريق ، ج1، ص399، تحقيق : د. عبد المعطي أمين قلعجي ، ناشر : دار المعرفة - بيروت ، الطبعة : الأولى 1407هـ .
Зәһәби исә онун барәсиндә белә јазыр:
هو إبراهيم بن سليمان بن داود الأسدي الكوفيّ الأصل ، الحافظ ولد بصور . وعني بهذا الشأن ورحل إلى العراق ومصر ... قال ابن يونس : هو أحد الحفّاظ المجوّدين . توفّي بمصر في شعبان سنة سبعين. وقال ابن جوصا : ذاكرته ، وكان من أوعية الحدي
“Ибраһим ибн Сүлејман һафиз иди вә “Сур”да дүнјаја ҝәлмишди. О, һәдис нәгл етмәјә хүсуси сәј ҝөстәрирди. Ирага, Мисрә сәфәр етмишди. Ибн Јунис дејир: О, ривајәти чох ҝөзәл әзбәрләјәрәк нәгл едән равиләрбән бири иди. Јетмишинҹи илдә Мисирдә дүнјасыны дәјишиб. Ибн Ҹовза дејир: мән онунла мүзакирә етмишдим, о һәдис еиминин ҹошғун булагларындан бири иди.”
الذهبي الشافعي، شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاى 748 هـ)، تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام، ج20، ص250 ، تحقيق د. عمر عبد السلام تدمرى، ناشر: دار الكتاب العربي - لبنان/ بيروت، الطبعة: الأولى، 1407هـ - 1987م.
3) Мүһәммәд ибн Исмаил Бухари:
Зәһәби онун барәсиндә јазыр:
البخاري شيخ الإسلام وامام الحفاظ أبو عبد الله محمد بن إسماعيل بن إبراهيم بن المغيرة بن بردزبه الجعفي مولاهم البخاري صاحب الصحيح والتصانيف ... وكان رأسا في الذكاء رأسا في العلم ورأسا في الورع والعبادة.
“Бухари шејхул-Ислам вә һафизләрин (һәдиси һифз едәнләр) имамыдыр, “сәһиһ” китабынын вә диҝәр китабларын саһибидир. О, зәманәсиндә зәка, елм, тәгва вә ибадәтдә биринҹи һесаб олурду.”
الذهبي الشافعي، شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاى 748 هـ)، تذكرة الحفاظ، ج2، ص555 ، ناشر: دار الكتب العلمية – بيروت، الطبعة: الأولى.
4) Јәһја ибн Јәла:
Зәһәби онун барәсиндә дејир:
يحيى بن يعلى المحاربي الكوفي عن أبيه وزائدة وعنه البخاري وأبو حاتم ثقة توفي 216 خ م د س ق.
“Јәһја ибн Јәла сигәдир, Бухари вә әбу-Һатәм ондан ривајәт нәгл едибләр.”
الذهبي الشافعي، شمس الد