Әһли-Бејт (ә) Хәбәр Аҝентлији

мәнбә : Дејерлер
şənbə

29 oktyabr 2011

20:30:00
275420

ИЛАҺИ ХИЛАСКАРЫН ҜӘЛИШИ ҮМҮДҮНДӘ

Глобализм вә Имам Заманын (ә) зүһуру

Дүнјанын ҝәләҹәји һаггында мүхтәлиф бахышлар мөвҹуддур. Бәзиләри шәр вә бәдбәхтлији бәшәр һәјатынын гачылмаз реаллығы кими гәбул едирләр. Башга бир груп, инсанын ҝәләҹәјини парлаг ҝөрүр.

Дүнјанын ҝәләҹәји һаггында мүхтәлиф бахышлар мөвҹуддур. Бәзиләри шәр вә бәдбәхтлији бәшәр һәјатынын гачылмаз реаллығы кими гәбул едирләр. Онларын әгидәсинә ҝөрә, технолоҝија вә сәнајенин сүрәтли вә инсаны һејрәтдә гојан инкишафы, дағыдыҹы, күтләви гырғын силаһларынын истеһсалы елә бир мәрһәләјә чатмышдыр ки, бу мәрһәләнин сонунда инсан лабүд өз мәһви илә үз-үзә дајанмалы олаҹагдыр. Әслиндә бәшәр бунунла өз ҝоруну газмыш, өзүнүн бирдәфәлик јер үзүндән силинмәси үчүн бир аддымлыг фасиләдә дајанмышдыр.

Башга бир груп, инсанын ҝәләҹәјини парлаг ҝөрүр: әдаләт әсасында ваһид дүнја һөкумәтинин тәшкили, сонда әдаләтин гәләбә чалмасы, идеал дөвләт гурулушу - бүтүн милләт вә мәдәнијјәтләрин гәдим арзусунун ҝерчәкләшмәсинә сәбәб олаҹагдыр. Сәмави динләрдән һәр биринин тәрәфдарлары хошбәхт ҝәләҹәјин мәһз онлара нәсиб олаҹағыны дүшүнүрләр; һәр мәзһәб вә милләт сон гәләбәни өзләринә аид едир, дүнјанын хиласыны, бәшәр һәјатынын ислаһ едилмәсинин онларын әли илә олаҹағына инанырлар.

Исламда, хүсусилә дә ҹәфәри мәктәбиндә ҝәләҹәк һәјата, мәсум Имамын (ә.ф.) рәһбәрлији алтында әдаләтә әсасланан ваһид дүнја һөкумәтинин тәшкилинә хүсуси јер ајрылыр. Бу мәсәлә ислам тарихиндә “Мәһдәвијјәт” ады илә ачыгланыр.

Һәзрәт Пејғәмбәрин (с) нәслиндән Мәһди (ә.ф.) адлы бир нәфәрин зүһуру илә дүнјада әдаләтин бәрпа олунаҹағына инам, “зүһур интизары” - мүсәлманларын һәјатынын ајрылмаз һиссәсини тәшкил едир. Мүсәлманлар даим һәмин хиласкар инсанын, јәни Мәһдинин (ә.ф.) зүһур едиб әдаләт әсасында ваһид дүнја һөкумәти гураҹағы, бунунла һәр ҹүр зүлм вә ситәмдән азад, асудә бир һәјатын башланаҹағы ҝүнүн интизарыны чәкмәкдәдирләр.

Бәшәр тарихиндә 20-ҹи әср диҝәр әсрләр арасында хүсуси олуб, өзүнәмәхсус имтијазлара маликдир.

Бу әсрдә инсан өз истедады вә потенсиалындан бәһрәләнәрәк, ихтираларыны даһа да тәкмилләшдирмиш, ири сәнаје, машынгајырма, технолоҝија саһәсиндә, хүсусилә дә атом-нүвә билҝиләриндән јарарланараг, бөјүк наилијјәтләр әлдә етмишдир. Мәһз бу әсрдә инсан Аја сәфәр етмиш, диҝәр планетләрин өјрәнилмәсинә даһа ҹидди сәј ҝөстәрмиш, компүтерин бәшәр һәјатына дахил олмасы илә јени тәрәгилләрә јол ачмышдыр. Үмумијјәтлә инкишафын, дәјишикликләрин ҝедиши 20-ҹи әсрдә 1970-ҹи илдән башлајараг јени мәрһәләјә гәдәм гојду вә 80-ҹи илләрдә бүтүн саһәләрдә өзүнү бүрузә верди. 80-ҹи илләрә нәзәр саланда артыг јени бир мәфһум - “постмодернизм” анлајышы илә гаршылашырыг. Амма 90-ҹы онилликдә јени бир мәфһум ортаја чыхды: “глобализм”. Бу мәфһум мүасир дүнјамыза санки һаким кәсилди. Белә ки, бу ҝүнләр һәр бир шеј бу мәфһумун шүасы алтында тәһлил едилир.

Заһирдә глобализм бүтүн ҹәмијјәтләрин вәһдәт тәшкил едән дүнјаја интеграсијасыдыр. Ваһид дүнјада һәр бир шејә дүнја мүсәтвисиндә јанашылыр. Артыг бу дүнја һеч бир ҹоғрафи сәрһәд танымыр. Игтисади саһәдә глобализм бүтүн өлкәләрдә баш вермәли вә башгаларынын игтисадијјатына тәсир ҝөстәрмәлидир. Глобализм шәраитиндә инвестисија јатырымында да сәрһәдләр ҝөтүрүлүр. Сәрмајә бир тәрәфдән, информасија диҝәр тәрәфдән гаршыларында һеч бир манеә ҝөрмәдән, күләк кими бир јердән башга јерә әсир, јерини дәјишә билирләр. Интернет, пејк шәбәкәләри халглар арасында һәмзаман вә арасыкәсилмәз әлагәләр јарадыр.

Бу ҝүнләр бәзиләри бу гәнаәтә ҝәлмишләр ки, хошбәхт вә гајғысыз һәјат һәр бир шеј дүнјәви, јәни ваһид дүнјаја бағлы олдуғу һалда мүмкүн олаҹагдыр. Јәни һәр бир шеј ваһид дүнја һөкумәти тәрәфиндән өјрәнилмәли вә идарә едилмәлидир. Бунун үчүн бүтүн сәјләри бирләшдириб һәр бир шеји ваһид дүнјаја интеграсија етдирмәк лазымдыр: дүнја игтисадијјаты, дүнја тиҹарәти, дүнја мәдәнијјәти, дүнја сијасәти, дүнја гәсәбәси...

Бу үздән ваһид дүнјаја интеграсија гачылмаз бир ишдир. Һеч кимин бу ахындан кәнарда галмаг имканы јохдур. Белә олан һалда һамы өзүнү јени дүнјанын тәләбләринә ујғунлашдырмалыдыр.

Глобализм өзүнүн мүхтәлиф бојутларында (игтисад, мәдәнијјәт, сијасәт, дин) мүхтәлиф суал вә мүзакирәләрлә гаршылашыр. Игтисад, мәдәнијјәт, сијасәт вә динләри ваһид дүнја форматына ҝәтирмәк бизим дүшүндүјүмүз гәдәр дә асан иш дејил. Бир ҝүнүн ичиндә бүтүн сәрһәдләри дағыдыб ваһид дүнја гурмаг хам хәјал оларды. Глобализм мүхтәлиф мүзакирәләр, анлашмалар тәләб едир. Бу бахымдан биз өјрәнмәјә чалышырыг ки, глобализм вә динин һансы тәнасүбү вар? Глобализм динлә мүнасибәтдә мүзакирә вә мүбаһисәләр доғурурму?

Сөзсүз, глобализм динләрлә бағлы чохлу суалларла гаршылашыр. Бир чох мәсәләләрә ајдынлыг ҝәтирилмәлидир: “Глобализмин дини һәјата тәсири”, “Глобализм фонунда динләрин ҝәләҹәји”, “Глобализм вә дини һөкумәтләр”, “Глобализм вә динләрин фәалијјәт даирәси”, “Глобализм вә динләрарасы диалог”, “Тәмәлчилик вә глобализм әлејһинә һәрәкатлар”, “Һәзрәт Мәһдинин (ә.ф.) ваһид дүнја һөкумәти глобализмлә мүгајисәдә”.

Һал-һазырда диггәтдә дуран мәсәлә будур ки, глобализм, һәмин Һәзрәт Мәһдинин (ә.ф.) ваһид дүнја һөкумәтидир, јохса фәргли бир системдир? Глобаллашан дүнјамыз Һәзрәтин (ә.ф.) ваһид һөкумәтинин бир мүгәддимәсидир, јохса, онунла әсла бир әлагәси јохдур? Глобализмин, јәни ваһид дүнја системинин јаранмасы илә Һәзрәт Мәһдинин (ә.ф.) јарадаҹағы ваһид дүнја һөкумәтинә еһтијаҹ галырмы? Вә ја глобализмлә јанашы, бәшәрин Һәзрәт Мәһдинин (ә.ф.) гураҹағы әдаләтли һөкумәтә еһтијаҹ өз лүзумлулуғуну сахлајырмы? Дүнјәвиләшмә (ваһид системдә бирләшмә) илә Һәзрәт Мәһдинин (ә.ф.) дүнјәви әдаләт һөкумәти арасында нә кими мүштәрәк вә фәргли ҹәһәтләр вар?

Бу суаллара ајдынлыг ҝәтирмәк үчүн илк нөвбәдә глобализмин нә олдуғуну, Һәзрәт Мәһдинин (ә.ф.) ваһид дүнја һөкумәтинин һансы әсаслара сөјкәндијини вә бу идејанын гајнагларыны арашдырмалы, сонра исә һәр ики идејанын фәргли вә мүштәрәк јөнләринә нәзәр салынмалыдыр.

Глобализм өнҹә дә гејд етдијимиз кими бүтүн бәшәри ваһид системдә бирләшдирмәк идејасына әсасланыр. Һәгигәтдә, глобаллашма иш вә газанҹын мүтләг шәкилдә азад олмасы, бу јөндә бүтүн манеәләрин арадан галдырылмасы, сәрмајә јатырымынын садәләшдирилмәси, онун бүтүн саһәләрә нүфузу, информасија вә малијјә ишләринин асанлашдырлымасы, мәдәнијјәтләрин бир сырада тәзаһүрү үчүн бир-бирләринә ујғунлашдырылмасы анламына ҝәлир. Әлбәттә, бүтүн бу ишләр дүнја мигјасында баш верир. Бу ишдә әсас мәгсәд - ваһид дүнја базарына јол ачмаг, истеһсал, сәрмајә јатырымы, мәшғуллуг вә с. ишләрдә мүхтәлиф мәдәнијјәтләрдән, динләрдән, менталитетдән, дөвләт ганунларындан доған манеәләри, јәни мүхтәлифлији арадан галдырмагдыр. Һәтта бәзиләри бу јөндә ваһид дүнја һөкумәтинин, ваһид пулун јарадылмасы тәклифини ирәли сүрүрләр.

Бәзи групларын фикринә ҝөрә, глобализм классик “дөвләт-милләт” варолушундан даһа ирәлидә дурур. Бу мәнада ки, бејнәлхалг аләмдә әлагәләрин ҝенишләндији бир вахтда јени ојунчуларын бејнәлхалг аренаја чыхмасы илә “дөвләт-милләт” ролу әввәлки ҝүҹүнү итирмәкдәдир. Јәни мүһүм һадисәләрдә сөз саһибләри, һөкм верәнләр дөвләтләр олмајаҹаг. Дүнја сијасәтиндә ҝүҹ сәрһәдләрдә мәһбус олмуш дөвләтләрдән сәрһәдләрини аша билән, дүнјада чаба ҝөстәрмәји баҹаран дөвләтләрә кечәҹәкдир. Бәзи груплар исә глобализми ваһид дүнја тиҹарәтинә апаран јол билмишләр.

Глобализм кәлмәсинин ортаја чыхмасы мәнбә олараг ики китаба сөјкәнир. Бу китаблар 1970-ҹи илдә чап едилдикдән сонра глобализм термини сијаси-иҹтимаи әдәбијјатда ара-сыра һалланмаға башлады. Биринҹи китаб Маршал Мак Луһанын (Марсһалл МҹЛуһан) “Дүнја гәсәбәсиндә мүһарибә вә сүлһ” адлы китабы, икинҹи китаб исә Рејганын президентлији дөврүндә Милли Тәһлүкәсизлик үзрә мүшавир Бжезинскинин јаздығы китаб иди. Биринҹи китаб әсас диггәти дүнјанын ваһид системдә бирләшмәсиндә инкишафда олан рабитә вәсаитләринин ролуна јөнәлдирди. Икинҹи китабын әсас мүзакирә мөвзусу Америка дөвләтинин өһдәсинә ҝөтүрәҹәји дүнја рәһбәрлији вә Американын дүнја халгларына “әрмаған” едәҹәји модерн ҹәмијјәт гурулушундан бәһс едирди.

Дүнјаја бөјүк зијан вурмуш ики дүнја мүһарибәсиндән сонра дүнја өлкәләри арасында әлдә едилмиш сијаси вә игтисади анлашмалар бир нөв бејнәлхалг һөкмранлыға зәмин јаратды вә “глобализм” адланан тәбәддүлатлара јол ачды.

Глобализмин доғурдуғу дәјишикликләр сијаси вә игтисади сәрһәдләри ашараг елм, мәдәнијјәт вә јашам тәрзини дә өз әһатәсинә алыр.

Бу бахымдан глобализм бир нечә бојутлудур.

Бәзи фикир саһибләри глобализмин характерик хүсусијјәтләрини 5 бәнддә мүәјјәнләшдирмишләр:

1. Трансмилли ширкәтләрин артмасы; дүнја системиндә ширкәтләрин әһәмијјәти дөвләтләрин әһәмијјәтиндән даһа артыгдыр. Башга ибарә илә десәк, милли дөвләтләр өз јерләрини мүхтәлиф миллијјәтләрдән тәшкил олунмуш бөјүк ширкәтләрә верәҹәкләр. Дүнјанын мүхтәлиф өлкәләри өз бөјүк ширкәтләри илә танынаҹаглар.

2. Дүнја малијјә вә бурс базарларынын бир-биринә бағланмасы. Бу бағланты о гәдәр сүрәтлә ирәли ҝедир ки, сон илләрдә ҝүндә милјардларла доллар дүнја базарында дөвр етмәкдәдир.

3. Сүни пејк васитәсилә әлагәләрин сүрәтләндирилмәси вә ҝенишләндирилмәси. Бунун ардынҹа дүнја сәвијјәсиндә мәдәнијјәтләрарасы анлашмалар. Бәзиләри глобализмә мәһз әлагәләр вә мәд