Әһли-Бејт
(әлејһимус сәлам) – Хәбәр Аҝентлији АБНА:
Имам Муса бин Ҹәфәрин (әлејһи сәлам) шәһадәтинин илдөнүмү әрәфәсиндә АБНА-нын
мүхбири Исфаһан Университетинин Ислам тарихи профессору доктор Әсғәр Мүнтәзир әл-Гаим
илә Имам Казимин (ә) һәјаты вә дөврү һаггында ексклүзив мүсаһибә апарыб.
Исфаһан Университетинин Ислам тарихи профессору дејиб:
Имам Муса бин Ҹәфәр (ә) бир чох сијаси, иҹтимаи вә мәдәни проблем вә чәтинликләрлә үзләшмишдир. О, он ил Әһли-бејт (ә) дүшмәни олан Мәнсур Дәваниҝи илә ејни вахтда јашамыш вә зиндан һәјаты кечиртмишдир.
Бу он ил мүхтәлиф мәзһәбләрин мејдана чыхдығы вә хәлифәләрин Зәнадәгә-зындыглар јәни атеистләр илә вурушдуғу дөвр иди.
Мәнсур Дәвәнигидән сонра Имам гыса мүддәт әрзиндә Һади Аббасинин мүасири олмуш вә Һади дә Әһли-бејтә (ә) гаршы чох сәрт рәфтар едирди.
Доктор Әсғәр Мүнтәзир әл-Гаим, Һарун Әл-Рәшидин дөврүндәки вәзијјәтлә бағлы дејиб:
“Һарун әр-Рәшид дөврү һәрби, инзибати вә тәшкилати бирләшмәләр дөврү иди ки, бу заман иранлылар, Бәрмәкиләр өлкәнин идарә олунмасында чох мүһүм рол ојнајырдылар, бу сәбәбдән дә Аббаси хәлифәләринин әлејһдарлары илә дәгиг вә мүтәшәккил шәкилдә мүбаризә апарырдылар...
Имам Казимин (ә) имамәт дөврү һиҹри гәмәри тарихи илә 148-ҹи илдән 183-ҹү илә гәдәр 25 ил давам етмишдир. Бу илләр әрзиндә, Имам Казим бир чох проблемләрлә, мәдәни ҹәрәјанларла үзләшиб. Аббаси хәлифәләри Пејғәмбәрин (с) әмиси Аббас ибн Әбдүл-Мүттәлибә мәнсуб олдугларына ҝөрә Пејғәмбәрин (с) ҹанишин олдуғуну иддиа едир вә Мәсум Имамлары сыхышдырыр, онлара гаршы физики зәрбәләр ендирир вә Шәһадәтә јетишдирирдиләр.
Диҝәр тәрәфдән, Әһли-Бејт (ә) Мәктәбинә гаршы мүбаризә үчүн Мәнсур Дәвәнигинин ҝөстәриши илә “Китаб әл-Мүтә” әсәринин јазылмасы илә Малики мәзһәби кими бир ҹәрәјан ирәли сүрүлдү...
Бу дөврдә Ислам дүнјасында Аллаһы гәбул етмәјән, мүшрик олан вә мүхтәлиф инанҹларын гарышығыны гәбул едән азғын груплар мејдана чыхды. Ибн Әби әл-Овҹа кими инсанлар, маневистләр вә атеист груплар ҹәрәјанлар јарадырдылар, она ҝөрә дә Имам Муса Казым (ә) шиәләри әгидә бахымындан бу груплара ҹәлб олунмамалары үчүн онлара елми ҝүҹ вермәли иди. Һәмчинин китаб әһли, јәһуди вә хачпәрәстләр үчүн мејдан ачылмыш вә онлар мүсәлманларын арасына нүфуз етмиш, онлары Ислама гаршы сүстләшдирирдиләр.
Јәһуди вә христианларын бәзиләри вә еләҹә дә зәрдүштиләр, сабиләр вә һиндулар Аббаси хилафәтинин мәркәзи олан Бағдада көчмүш, бурада өзләринә мәркәзләр гурмушлар. Еләҹә дә јунанҹа азғын китабларын бәзиләри Мәнсур Дәванигинин дөврүндән тәрҹүмә едилмиш вә мүсәлманларын ихтијарына верилмишдир.
Мүсәлманлар арасында вә Әһли-бејт (ә) вә Имам Муса Казым (ә) мәдәнијјәтинә гаршы олан јары-јунан, иран вә һинд дүшүнҹә ахыны јаваш-јаваш ҝүҹләнирди.
Онларын бәзиләри вә зәрдүштиләр, сабиләр вә һиндулар Аббаси хилафәтинин мәркәзи олан Бағдада көчмүшдүләр. Јунанҹа китабларын бәзиләри Мәнсур Дәваниғинин дөврүндән тәрҹүмә едилмиш вә мүсәлманларын ихтијарына верилмишдир.
Мүсәлманлар арасында вә Әһли-бејт (ә) вә Имам Муса Казым (ә) мәдәнијјәтинә гаршы олан јары-јунан, иран вә һинд дүшүнҹә ахыны јаваш-јаваш ҝүҹләнирди.
Исфаһан Университетинин Ислам тарихи профессору Имам Муса бин Ҹәфәрин (ә) дөврүнүн шиә мәзһәбләри һаггында дејиб:
“Шиә ичәрисиндә Зејдиләр чох ҝүҹлү идиләр вә Шимали Африкада һөкумәт гурмушдулар. Имам Муса бин Ҹәфәрин (ә) имамәтинин сонунда Идрисиләр һөкумәти гурулду вә онлар шиә имамларына рәгиб олдулар.
Ғалиләр- мәсум имамлары Аллаһлыг сәвијјәсинә галдыранлар да шиәләр арасында актив ишләјирдиләр. Әбул Хәттаб Имам Садигин (ә) заманында Аббасиләр хилафәти тәрәфиндән өлдүрүлмүш, лакин онун галыглары ҹамаат арасында мөвҹуд иди вә имамлар һаггында етираз доғуран иддиалар ирәли сүрүрдүләр. Һәмчинин Ислам дүнјасында Хәвариҹ-диндән чыхмышлар Иранын шәрг бөлҝәләриндә бөјүк ҝүҹә малик идиләр.
Доктор Гаим әлавә етди: “Әһли-бејт (ә) аиләсиндә Имам Садигин (ә) нәслиндән олан ҹасуслар вар иди. Бунлардан бири дә Имам Казимә (ә) гаршы ҝүҹлү дүшмәнчилик вә гысганҹлыг бәсләјән Исмајылын өвладларындан олан “Мәһәммәд бин Исмајыл иди; О, Һарун әр-Рәшидә хәбәр вермишди ки, Имам Казым (ә) сәнин рәгибиндир вә сән ону арадан ҝөтүрмәлисән! Имам бүтүн бу проблем вә чәтинликләр гаршысында шиәләрә вә мүсәлманлара чох јахшы рәһбәрлик едә билди вә шиддәтли сапма далғаларыны мүсәлманлардан узаглашдырырды.
Имам чох ҝенишләнмиш Ислам ҹәмијјәтини идарә етмәк үчүн вәкилләр тәјин етмишди. Имам Садигин (ә) дөврүндән вәкилләр шиәләрә рәһбәрлик едирдиләр, имамлар исә вәкилләрә ҝөстәришләр верир вә онлара истигамәтләндирирдиләр. Имам вәкилләр васитәсилә шиәләрин мәктубларына вә ја суалларына ҹаваб верирди.
Һәмчинин Јәмән, Шимали Африка вә Хорасан кими мүхтәлиф бөлҝәләрдән чохлу сајда шиә вә Әһли-бејт (ә) ашигләри Мәдинәјә ҝәләрәк Имамын һүзурундан истифадә едирдиләр. Имамын азғын ҹәрәјанлара гаршы тәдбирләриндән бири дә вәкилләр васитәсилә шиәләри ҝүҹләндирмәк вә тәләбәләр јетишдирмәк иди. Белә ки, Риҹалу Туси китабында Имам Казим (ә) үчүн 500-ә јахын тәләбә ады чәкилир.
Онлардан бири Имам Садиг (ә) дөврүнүн ҝәнҹ нәслиндән олан Һишам ибн Һәкәм иди. О, Куфәдә јашыјырды. Имам Садиг (ә) Мәдинәдән она мәктуб јазыб Һишам ибн Һәкәми һидајәт етди вә она Шиәнин Кәлам бәһсләриндә әгланијјәт-сосиалоҝија илә таныш етди...
Имам Казым Мәдинәдә дәрс дејир, бир нечә дәфә Куфәјә сәфәр едир вә Шамат бөлҝәсиндә шиәләрә бир мағарада рәһбәрлик едирди. Имам Казим (ә) өз евиндә вә шәхси даирәләриндә бир сыра хүсуси вә јахын шиәләрә дәрс дејир, онларын да Мәсҹидүл-Нәбидә јерләри вар иди вә Мәдинәдә чохлу инсанлар Имамын јанына ҝәлир, имам онлара лазыми елми ҝөстәришләр верирди...
Һәзрәт Имам Казимин (ә) һәјатынын ән диггәтчәкән мәгамларындан бири онун зәнадәгә-атеистләр, галијә-мәсумлары Аллаһ биләнләр, исмаили вә зејдијјәләрин тәһрифләри илә мүбаризәсидир. Имам өз сәһабәләринә әмр етди ки, шиәләрин азғынлашмасынын гаршысыны алмаг үчүн азғын фикри вә мәдәни ҹәрәјанлара гаршы тәкзиб јазсынлар. Она ҝөрә дә мүхалифләр гаршысында елми әсәрләр јазмаг вә јаратмаг иши Имам Муса бин Ҹәфәрин (ә) дөврүнүн нәтиҹәләриндән иди.
Имам Муса Казым дәфәләрлә һәбс олунараг сахланылыб, лакин һәбс мүддәти гыса олуб. Имам Казым (ә) 179-ҹу илдә Һарун әр-Рәшидин дөврүндә Мәдинәдән чағырылды вә бир ил Бәсрәдә, үч ил исә Бағдадда зинданда галды. Буна ҝөрә дә Имам Казым (ә) дөрд илдән артыг зинданда олмајыб.
Имам бир мүддәт Аббаси вә Бәрмәки хилафәтләринин ҹидди нәзарәти вә нәзарәти алтында иди. “Јәһја бин Халид Бәрмәки” Имамын гаты дүшмәнләриндән иди вә Имам Казимин (ә) һәбсинә вә шәһадәтинә сәбәб олан да мәһз о иди. Аббаси хәлифәси тәбии олараг башга гүдрәтләрә дөзмүрдү вә Имамын елми нүфузу олдуғу үчүн мүсәлманларын елми проблемләрини һәлл едирди вә Имамын ҝениш елминә ҝөрә халгын она еһтијаҹы вар иди вә о, бөјүк бир мәдәни нөгтә иди. Буна ҝөрә дә Һарун әр-Рәшид вә Аббаси хилафәти Имамын фәалијјәтләринә дөзмәди. Та ки, Фәдәкин һекајәси ҝүндәмә ҝәлди.
Зәмәхшәри јазыр: Һарун әр-Рәшид Имам Муса ибн Ҹәфәрә (ә) деди: Еј Әбаул Һәсән! Фәдәкин һүдудларыны мүәјјән ет ки, ону сәнә гајтарым. Һарун исрар едәнә гәдәр Һәзрәт буну етмәкдән имтина едирди, сонда Имам (ә) бујурду: “Мән онун һәгиги сәрһәдләрини мүәјјәнләшдирирәм. Буну етсәм, ҝери гајтармајаҹагсыныз!”
- Һарун деди: Онун сәрһәдләри һарададыр? Бабанызын һаггыны ҝөстәрин.
- Имам (ә) бујурду: “Онун илк сәрһәдди Әдәнә гәдәрдир”.
Бу заман Һарунун рәнҝи дәјишди, деди: Давам ет!
- Имам: “Икинҹи сәрһәд Сәмәргәнддир”, буну ешидәндәндә Һарунун үзү гаралды.
- Имам (ә) бујурду: “Үчүнҹү сәрһәд Африкадыр. Һарунун рәнҝи гара олду.
- Һарун: Давам ет!
- Имам бујурду: “Дөрдүнҹү сәрһәд Каспи дәнизинә вә Ермәнистана гәдәрдир”.
Һарун бурада деди: “Мәним јеримә отур! Даһа бизә һеч нә галмады!
Имам (ә) бујурду: “Мән сизә дедим ки, әҝәр Фәдәкин һәддини мүәјјән етсәм, ону бизә гајтармазсыныз”.
Диггәт: Хәбәрдән Истифадә Етдикдә Мәнбәјә Истинад Лазымдыр!