Әһли Бејт (әлејһимус-сәлам) Хәбәр Аҝентлији –АБНА-нын вердији хәбәрә әсасән, 11 ијул тарихи Авропа мүсәлманларынын Сојгырымы ҝүнү кими јадда глыб.
Кечмиш Југославијада баш верән вәтәндаш мүһарибәси заманы Боснијадакы серб силаһлыларынын 1995-ҹи илин ијулунда 8300-дән чох боснијалы мүсәлманын Сребренитса шәһәриндә гәтлә јетирмәси илә һәјата кечирдији Сребренитса сојгырымдан 26 ил өтүр.
1990-ҹы илләрдә кечмиш Југославијанын парчаланмасы илә бу әразидә бир нечә мүстәгил республика јаранды ки, онлардан да бири Боснија вә Һерсоговина иди. О заман әһалисини бир нечә милләт тәшкил едән Боснија вә Һерсоговинада ганлы мүһарибә ҝетдикҹә аловланырды.
Боснија вә Һерсоговинада әслиндә ејни көкәнли олан, анҹаг дин вә мәзһәбин ајырдығы үч халг (бошнаклар мүсәлман, хорватлар католик, сербләр исә православ идиләр) бир-бирләринә гаршы савашырдылар. Сербләр диҝәр халгларла мүнасибәтдә даһа чох гәддарлыг нүмајиш етдирирдиләр. Онларын Сребренитсада төрәтдикләри Сојгырымы дүнја тарихинин ән бөјүк һәрби ҹинајәтләриндән бири һесаб олунур.
Боснија вә Һерсоговинанын Сребренитса шәһәри Сербија илә сәрһәддә јерләширди. Һәр тәрәфдән сербләрлә әһатә олунмасына бахмајараг, бурада мүсәлманлар әксәријјәт тәшкил едирдиләр.
Һәрби тоггушмаларын илк ҝүнләриндә, 1992-ҹи илин апрелиндә Боснија сербләри Сребренитсаны әлә кечирдиләр. Лакин Иран Ислам Республикасынын Ислам Ингилабы Кешикчиәри Корпусу Сепаһ вә Ливин Һизбуллаһ Тәшкилатынын һәрби мүшавирләри вә бир груп мүтәхәссисләри өзләрини Боснија Мүсәлманларынын һарајына јетирәрәк, мај ајында Боснија мүсәлманлары илә бирликдә шәһәри ҝери гајтардылар. Сонракы һәрби әмәлијјатлар заманы Сребренитса әтрафында 900 кв км әразини әһатә едән анклав јаратмаг мүмкүн олду. Лакин бошнакларын блокаданы јарыб диҝәр әразиләрә чыхыш әлдә етмәк ҹәһди баш тутмады.
Серб гүввәләринин нәзарәтинә кечән диҝәр шәһәр вә кәндләрдә исә етник тәмизләмәләр апарылырды. Бу тәмизләмәләр гәтлиамларла мүшајиәт олунурду.
1993-ҹү илин әввәлиндә сербләрин әлинә кечән әразиләрдәки бошнаклар Сребренитсаја сығынмаға мәҹбур олдулар. Әһалиси хејли чохалан вә мүһасирәјә дүшән шәһәрдә әрзаг, дәрман, ичмәли су чатышмазлығы јашанырды. Март вә апрел ајларында бир нечә мин бошнак БМТ-нин структурларынын көмәјилә анклавдан тәхлијә едилдиләр.
1993-ҹү ил апрелин 16-да БМТ ТШ-нын гәбул етдији 819 сајлы гәтнамәјә ҝөрә Сребренитса вә әтрафы тәһлүкәсизлик зонасы елан олунду. Ики ҝүн сонра шәһәрә БМТ-нин сүлһмәрамлы гүввәләр дахил олду. Онлар 600 нәфәр һолланддан ибарәт иди.
Буна бахмајараг, сербләр Сребренитсаја һуманитар јардым дашынмасына әнҝәлләр јарадырдылар. Сүлһмәрамлылар исә һеч нә едә билмирдиләр.
1995-ҹи илин баһарында Сребренитса әтрафында вәзијјәт даһа да писләшди.
1995-ҹи ил ијулун 6-да серб гүввәләри Сребренитса үзәринә һүҹума кечдиләр. Һүҹумлара ҝенерал Ратко Младич башчылыг едирди. О заман Боснија вә Һерсеговинанын сербләр јашајан әразиләриндә јарадылмыш ганунсуз Серб Республикасынын рәһбәри Радован Караҹич ијулун 9-да шәһәри тутмаг барәдә ҝөстәриш вермишди.
Бејнәлхалг бирлик, о ҹүмләдән сүлһмәрамлылар исә Сребренитсанын хиласы үчүн һеч нә етмәди.
Сребрнитса гәтлиамындан өнҹә ҝенерал Младич камералар гаршысында демишди ки, шәһәрдә мүсәлманлардан интигам алмаг вахты ҝәлиб чатды.
Ијулун 11-дә серб гүввәләри Сребренитсаја дахил олдулар. Динҹ әһали вә бошнак силаһлы гүввәләри мүхтәлиф јолларла хилас олмаға чалышырдылар. Онлардан бәзиләри мешәләр васитәсилә мүсәлманларын нәзарәтиндә олан башга әразиләрә кечмәјә чалышырдылар. Амма минләрлә бошнак серб гулдурларын әлиндән ҹаныны гуртара билмәди.
Ијулун 14-дә дүнја мәтбуатында Сребренитсада күтләви гәтлләр баш вермәси барәдә илк мәлуматлар ишыг үзү ҝөрмәјә башлады. Бу мәлуматларда билдирилирди ки, бир нечә ҝүн әрзидә 10-65 јаш арасы 7-8 мин динҹ бошнак гәтлә јетирилиб. Бу инсанлар бәзән гәтлдән өнҹә амансыз ишҝәнҹәләрә мәруз галмышдылар. Бәзиләри һәтта дири-дири торпаға ҝөмүлмүшдү.
Һадисәләр заманы ҝәнҹ гадынларын, гызларын зорланмасы күтләви һал алмышды. Әксәр һалларда бу диҝәрләринин, о ҹүмләдән гадынын јахын гоһумларынын ҝөзү гаршысында баш верирмиш. Ушаглара, гоҹалара амансыз ишҝәнҹәләр верилмиш, күтләви һалда дири-дири јаныдырылмар, ҝүлләләнмәләр баш вермишди.
Инсанлыға сығмајан, һагг газандырылмасы әсла мүмкүн олмајан Сребренитса сојгырымы ЫЫ Дүнја мүһарибәсиндән сонра Авропада төрәдилән ән иримигјаслы гәтлиам иди.
Бу гәтлиам һәм дә ЫЫ Дүнја мүһарибәсиндән сонра Авропада һүгуги ҹәһәтдән илк дәфә сәнәдләшдирилмиш сојгырымы актыдыр.
Серб гулдурларынын башчысы Радко Младич үч ҝүндә 8300-дән чох динҹ сакини (ушаг, гадын, гоҹалар да дахил) јалныз мүсәлман олдуғу үчүн гәтлә јетирмишди.
Сребренитса Сојгырымы Кечмиш Југославија үзрә Бејнәлхалг Трибуналын арашдырдығы әсас һадисәләрдән бири олду.
Боснијадакы кечмиш Серб Республикасынын илк вә сон президенти Радован Караҹич узун мүддәт ҝизләнәндән сонра 2008-ҹи илин ијулунда һәбс едилди. Һаагаја екстрадисија олунан Караҹич 2016-ҹы илдә 40 ил мүддәтинә азадлыгдан мәһрум едилди. 2019-ҹу илин мартында исә Апелјасија палатасы ҹәзаны даһа да сәртләшдирәрәк, бу ҹәзаны өмүрлүк һәбслә әвәз етди.
СербҝенералРаткоМладичисә 2011-ҹиилдәһәбсолунду. Бејнәлхалг трибунал ону иттиһам олундуғу 10 маддәдән доггузуна тәгсирли билди. 2017-ҹи илин нојабрында ҝенерал Младич өмүрлүк азадлыгдан мәһкум едилди.
Диггәт: Хәбәрдән Истифадә Етдикдә Мәнбәјә Истинад Лазымдыр!