Әһли-Бејт (әлејһимус сәлам) – Бејнәлхалг Хәбәр Аҝентлији- АБНА: Азәрбајҹанын илк казиносу өлкәнин ән консерватив мүсәлман гәсәбәсинин - Нардаранын јахынлығында ачылаҹаг.
Нардаран узун илләр Бакыда һакимијјәтлә фикир ајрылығы јашајыб; инди исә бир вахтлар итаәтсиз олан бу кәндин јахынлығында азәрбајҹанлы-русијалы иш адамы Емин Ағаларова мәхсус курорт ҝенишләнир.
Хәзәр дәнизиндәки көрфәзә төкүлмүш сүни јарымадада һовуз, бағлар вә саһилә доғру узанан асфалт јолларла әһатәләнмиш парлаг ағ круиз лајнери јерләшир.
Ҝәләҹәкдә тикиләҹәк 11 мәртәбәли Ҹаспиан Дреам Линер апарт-отел лајиһәсинин мүәллифләри ону "мемарлығын шаһ әсәри" адландырырлар. Һәлә тикилмәмиш ән кичик мәнзилләрин гијмәти јарым милјон доллардан башлајыр.
Мәһз бурада Азәрбајҹанын јеҝанә казиносунун, плана ҝөрә, Авропанын ән бөјүјүнүн тикилмәси нәзәрдә тутулур.
Лүкс комплекс артыг јашајыша ачылмыш "таунһаус"лар вә виллалар, консерт заллары вә баһалы ресторанлары өзүндә бирләшдирән Сеа Бреезе курортунун бир һиссәси олаҹаг.
Бурада варлы азәрбајҹанлылар вә Русијадан ҝәләнләр јашајыр ("Биздә дејирләр: касыб руслар Тбилисијә вә Јерәвана ҝедир, варлылар исә Сеа Бреезе-ә", - ББС-јә данышанлардан бири белә дејир).
Бакынын вә өлкәнин әсас бејнәлхалг һава лиманынын Сеа Бреезе-дән мәсафәси 30 километрдән аздыр вә бу мәсафәдә Нардаран гәсәбәси јерләшир.
Бу касыб, мүһафизәкар вә диндар, 18 илдир ки, јахынлығында дәбдәбәли курорт инкишаф етдирилән кәндин мәркәзи һакимијјәтлә узун, чәтин вә бәзән ганлы мүбаризә тарихи вар.
Шәклин алт јазысы, Нардаран сакинләри бејнәлхалг хәбәрләрә тез-тез АБШ вә Исраил бајрагларыны јандырмагла реаксија верирдиләр.
Ән мүһафизәкар кәнд
Нардаран заһирән ади бир Азәрбајҹан гәсәбәсинә бәнзәјир: уҹуз әһәнҝ дашындан тикилмиш евләр, ишсизлик вә јохсуллуг, көһнә Бакы әтрафы кәндләринә хас олан вәзијјәт , - Бакыны Хәзәр саһилинә апаран мәркәзи јол истисна олмагла - дағылмыш јоллар.
Ахшамлар бурада коммунал хәрҹләрә гәнаәт етмәк үчүн ишыг јандырылмыр, гышда евләр исидилмир, мағазалардан нисјә алыш-вериш едилир.
Нардаранлылар, әсасән, пенсија вә башга јерләрдә газандыглары пулла доланырлар, өз бағларында јетишдирдикләри мәһсулларла гидаланырлар.
Орта мааш Бакыја нисбәтән, демәк олар ки, ики дәфә ашағыдыр. 1990-ҹы илләрдә Нардаран Русијаја сатмаг үчүн ҝүл вә помидор јетишдирмәклә танынырды. Амма сонрадан бөјүк ширкәтләр онлары бу саһәд сыхышдырыб чыхарды.
Гәсәбәни фәргләндирән әсас ҹәһәт исә онун сакинләридир. Бурада өлкәнин ән дини бахымдан мүһафизәкар инсанлары јашајыр.
Шәклин алт јазысы, Нардаран сакинләри бејнәлхалг хәбәрләрә тез-тез АБШ вә Исраил бајрагларыны јандырмагла реаксија верирдиләр.
"Нардаран Азәрбајҹан үчүн хүсуси бир феномендир, мүсәлманлар үчүн дини мәркәздир", - дејә "Азәрбајҹанда Ислам" китабынын мүәллифи, тарихчи Ариф Јунусов изаһ едир. - Орада бир нечә гәдим мәсҹид вар, әфсанәләрлә бағлыдыр вә бүтүн Азәрбајҹандан зијарәтә ҝәлирдиләр".
ССРИ-нин дағылмасындан демәк олар ки, дәрһал сонра Нардаранда Азәрбајҹан Ислам Партијасы јарадылды.
Јунусовун сөзләринә ҝөрә, бу партија дүнјәви һакимијјәтә гаршы әсас дини алтернатив иди. "Һамы анлајырды ки, әслиндә бу, Нардаран партијасы иди", - дејә тарихчи әлавә едир.
Нардаранлылар Иран јөнүмлү бахышларыны ҝизләтмирдиләр: ики өлкәни шиә исламы бирләшдирир вә партија Иранын теократик системини уғур һекајәси кими гәбул едирди.
Бакы үчүн, Теһранынла ҝәрҝин мүнасибәтләри олан бир өлкә олараг, бу, ҹидди проблем иди.
1995-ҹи илдә Әдлијјә Назирлији партијанын гејдијјатыны ләғв етди вә онун лидерләри "Иран ҹасусу" кими һәбс олунмаға башланды.
Нардаранлылар онларын фикринҹә әдаләтсиз газ вә ишыг кәсинтиләриндән шикајәтләнирдиләр, Бакынын тәјин етдији мәмурлара етираз едир, бәләдијјә сечкиләрини бојкот едирдиләр.
Нардаранын дини мәркәзи орта әсрләрә аид Һаҹы Бахшы мәсҹиди иди: јерли фәаллар бурада топлашыр, һакимијјәти тәнгид едир, Америка вә Исраил бајрагларыны јандырырдылар.
Шәклин алт јазысы, Нардаран Азәрбајҹанда ән диндар гәсәбәдир. Шәкилдә јерли гадынлар 2005-ҹи ил сечкиләриндә сәс верирләр.
2000-ҹи илләрин әввәлләриндә, Һејдәр Әлијевин һакимијјәти дөврүндә, һөкумәт бу он мин нәфәрлик гәсәбәни нәзарәт алтына алмаға чалышды вә 2002-ҹи илдә бурада тоггушмалар баш верди, ән азы бир нәфәр һәјатыны итирди.
2015-ҹи илдә һакимијјәт Нардаранда хүсуси әмәлијјат кечирди, иддиа едирди ки, гәсәбәдә террор акты планлашдырылыр. Сакинләр исә бунун, садәҹә, динҹ топланты олдуғуну дејирдиләр.
Нәтиҹәдә једди нәфәр өлдү, онларла инсан һәбс олунду вә узунмүддәтли ҹәзалара мәһкум едилди.
Сахланылма заманы баш верән чохсајлы ганун позунтуларына ҝөрә јерли һүгуг мүдафиәчиләри онлары сијаси мәһбус кими таныјыр, Авропа Инсан Һүгуглары Мәһкәмәси исә үч нәфәрин һүгугларынын позулдуғуну тәсдигләјиб.
Нардараны рам етмәк мүмкүн олду. Јерли сакинләрин дедијинә ҝөрә, һазыркы јерли һакимијјәт Бакыја садигдир, гәсәбәнин бир нечә јериндә полис постлары вар вә онлар јолдан кечәнләри вә автомобилләри јохлаја билирләр.
Сосиал шәбәкәләрдә инсанларын әсас мәсҹидә бурахылмадығына даир сәбәбсиз рәдд ҹаваблары илә бағлы һекајәләр пајлашылыр.
Сакинләр дејирләр ки, јалныз јахынлыгдакы гәбиристанлыға ҝетдикләрини сөјләдикдә мәсҹидә бурахылырлар - о да сәнәдләрин јохланылмасындан вә ахтарышдан сонра.
Биз бу мәсәләјә ајдынлыг ҝәтирмәк үчүн һакимијјәт органларына вә Гафгаз Мүсәлманлары Идарәсинә мүраҹиәт етдик, лакин ҹаваб ала билмәдик. 2015-ҹи илдә Дини Гурумларла Иш үзрә Дөвләт Комитәси Нардаран мәсҹидләринин бағланмасыны онларын дөвләт гејдијјатындан кечмәмәси илә изаһ етмишди.
Јерли сакинләр данышырлар ки, Нардаранда бир нечә нәфәр бир јерә топлашан кими дәрһал полис диггәтини ҹәлб едир. Әнәнәви ҝөрүш јери олан чајханалар, мүсаһибәләримизә ҝөрә, артыг 10 ил әввәл бағланыб.
"Топлашмаг олмаз, һәтта тој үчүн дә иҹазә алмаг лазымдыр. Гоһумларда јахынларда тој олмушду, амма инсанлара топлашмаға иҹазә верилмир, полис бөлмәсинә ҝетмәк лазымдыр. Рәис иҹазә верәрсә, тој едирсән, јохса јох", - Нардаранын кечмиш сакини, етиразларда иштирак етмиш, Ислам Партијасынын үзвү, һазырда Алманијада сијаси мүһаҹир олан Аламдар Бүнјадов дејир .
Онун сөзләринә ҝөрә, бәзиләри тоју гоншу Маштаға гәсәбәсиндә кечирирләр.
Әвәзиндә Нардаранда саһилдән ҝәлән консерт сәсләри ешидилир. Вә тезликлә бурада казино ачылаҹаг, һазырда о, өлкәдә бу тип јеҝанә лајиһәдир.
Азәрбајҹанда казиноларын фәалијјәти 1998-ҹи илдә индики Президентин атасы Һејдәр Әлијев тәрәфиндән гадаған едилмишди.
Фәрманда дејилирди ки, казинолар "милли мәнәвијјата зиддир", "ҝәнҹ нәслин тәрбијәсинә вә әхлаги инкишафына мәнфи тәсир ҝөстәрир", "игтисадијјата зәрәр вурур" вә "ганунсуз јолла әлдә едилмиш ҝәлирләри легаллашдырыр".
Лакин 2025-ҹи илин јајында парламент казинолары јенидән гануниләшдирди - бу шәртлә ки, белә објект јалныз сүни адада јерләшдирилә биләр.
Милләт вәкилләри бунун верҝи ҝәлирләринин артмасына, туризмин инкишафына вә јени иш јерләринин јарадылмасына сәбәб олаҹағыны әсас ҝәтирирдиләр.
Һазырда исә јеҝанә сүни ада азәрбајҹанлы-русијалы иш адамы Емин Ағаларова мәхсус олан Сеа Бреезе әразисиндә јерләшир.
"Ағаларов Гануну"
Емин бизнес карјерасына атасы Араз Ағаларовун - Русијада Ҹроҹус Ҝроуп һолдингинә саһиб олан милјардерин ширкәтиндә башлајыб.
Бу һолдинг тиҹарәт вә әјләнҹә мәркәзләринә, еләҹә дә елит дашынмаз әмлака саһибдир.
Аилә Емин дөрд јашында оларкән Бакыны тәрк едиб Москваја көчүб. Емин тәһсилини Гәрбдә алыб.
Русијаја гајытдыгдан сонра әввәлҹә атасынын ширкәтиндә коммерсија директору, сонра исә витсе-президент олуб. Паралел олараг, ЕМЫН сәһнә ады илә јалныз Русијада вә Азәрбајҹанда дејил, Авропада да кифајәт гәдәр уғурлу мусиги карјерасы гуруб.
Шәклин алт јазысы, Ҹәми 10 ил әввәл Нардаранын Мәркәзи мәсҹиди дини бајрамларда инанҹлы инсанларла долуб-дашырды.
2023-ҹү илдә Емин Ағаларов Ҹроҹус Ҝроуп-дан ајрылды вә әсас диггәтини өз ширкәти олан Аҝаларов Девелопмент-ә јөнәлтди. Бу ширкәтин лајиһәләринин әксәријјәти Азәрбајҹанда јерләшир.
Азәрбајҹанда мүғәнни кими танынмасындан даһа чох, 45 јашлы Ағаларов Президентин гызы Лејла Әлијева илә олан евлилији илә мәшһурдур. Онлар артыг 10 ил әввәл бошаныблар, лакин мүһафизәкар Азәрбајҹан ҹәмијјәтиндә о һәлә дә президент аиләсинин бир һиссәси кими гәбул олунур.
Азәрбајҹанда казиноларын тикилмәсинә иҹазә верән јени ганун мүхалифәт тәрәфиндән "Ағаларов гануну" адландырылыб: онлар бу ганунун архасында Илһам Әлијевин шәхси һимајәсини ҝөрүрләр.
Һакимијјәтә јахын медиа вә елә Емин Ағаларовун өзү дә бу лајиһәнин хариҹи турист ахыныны артыраҹағыны, азәрбајҹанлыларын Ҝүрҹүстанда дејил, өз өлкәләриндә пул хәрҹләјәҹәјини изаһ етмәјә башлајыблар.
Аҝаларов Девелопмент ширкәти исә јалныз өлкә игтисадијјатына дејил, јахын әразиләрин сакинләринә дә фајда вермәк истәдијини билдирир.
ББС-нин сорғусуна ҹаваб олараг ширкәт јазыб ки, онлар үчүн "әтраф рајонларын сакинләри үчүн имканлар јаратмаг принсипиал әһәмијјәт дашыјыр", о ҹүмләдән Нардаран үчүн дә.
"Нардаран мөвзусуну бағламаг?"
"Әсас одур ки, бизә тохунмасынлар, сәс-күј олмасын вә бизим гајдаларымыза риајәт олунсун", - Нардаранын јашлы сакини Әмрулла (онун хаһиши илә ад дәјишдирилиб) дејир.
О әлавә едир ки, туристләрин гәсәбәдә шортла ҝәзмәмәси, мағазаларда спиртли ички сатылмамасы ону гане едир вә саһил һиссәсини артыг Нардаран сајмыр.
Әмрулла дини бајрамлар заманы курортдан ҝәлән әјләнҹә сәсләринин ону нараһат етдијини дејир, лакин мүсбәт ҹәһәтләри дә гәбул едир, онун сөзләринә ҝөрә, бәзи јерли ҝәнҹләр Сеа Бреезе-дә тикинтидә ишләјирләр, "башсыз ҝәзмирләр".
Аҝаларов Девелопмент ББС-јә билдириб ки, һазырда Сеа Бреезе әразисиндә 7500-дән чох инсан чалышыр вә јахын бир нечә илдә бу сај икигат артырылаҹаг.
"Онларын 15–20 фаизини јерли әһали тәшкил едәҹәк. Бу, Нардаран үчүн тәхминән сакинләрин 10 фаизи демәкдир", - дејә ширкәт гијмәтләндирир.
Шәклин алт јазысы, Емин Ағаларов һәлә дә тез-тез Әлијев аиләсинин аилә фотоларында ҝөрүнүр.
Буна бахмајараг, Азәрбајҹанда бәзи инсанлар, хүсусилә дә гумар ојунларыны гадаған едән мүсәлман адәт-әнәнәләринин хүсуси еһтирамла горундуғу бир јердә казинонун тикилмәсинә етираз едирләр.
"Бу казинонун тикиләҹәјини ешидәндә белә баша дүшдүм ки, онлар Нардаран мөвзусуну бағламаг истәјирләр. Чүнки инанҹ мәркәзиндә казино ачмаг - бу, һәм нардаранлылара, һәм дә үмумиликдә азәрбајҹанлылара гаршы һөрмәтсизликдир; азанын (намаза чағырыш - ББС) сәсләри илә казинонун вә дискотекаларын сәсләрини гарышдырмаг ҹәһдидир", - әслән Нардарандан олан, һазырда мүһаҹирәтдә олан Аламдар Бүнјадов дејир.
"Инсанда гәрибә бир јумор һисси олмалыдыр ки, Нардаранда белә јерләр ачсын", - тарихчи Ариф Јунусов дејир.
"Јарымада бөјүкдүр, башга јер сечмәк оларды, амма вахтилә сәнә табе олмајан бир гәсәбә вар вә орада казино ачмаг даһа чох психоложи тәзјиг формасы кими ҝөрүнүр", - о әлавә едир.
Дини Гурумларла Иш үзрә Дөвләт Комитәси вә Гафгаз Мүсәлманлары Идарәси ББС-нин суалларына ҹаваб вермәјиб.
Ағаларов Девелопмент исә хатырладыр ки, Азәрбајҹан "дүнјәви дөвләтдир вә онун әсас сосиал мәгсәдләриндән бири вәтәндашларын һүгуг вә азадлыгларынын горунмасыдыр".
"Биз реҝионун дини вә мәдәни әнәнәләринә һөрмәтлә јанашырыг вә әминик ки, лајиһә ҹәмијјәтин мараглары илә һармонија ичиндә һәјата кечириләҹәк", - дејә ширкәт билдириб.
Космосдан чәкилмиш фотоларда дәнизә доғру узанан чыхынты - Kаспиан Дреам Линер-ин јерләшәҹәји сүни ада ајдын ҝөрүнүр.
Әҝәр бу ҝөрүнтүләри заманла ҝери чевирсәк, ҝөрәрик ки, Сеа Бреезе әввәлҹә саһил һиссәсини әлә кечириб, илләр кечдикҹә Нардранын ичәриләринә доғру ҝенишләниб вә јерли сакинләрә мәхсус бағлара гәдәр чатыб.
Торпаг саһәләри јерли сакинләрин әлиндән алыныб вә сөкүнтүјә верилиб. 2021-ҹи илдә Авропа Инсан Һүгуглары Мәһкәмәси јерли һакимијјәтин гәрарыны ганунсуз һесаб едиб вә 18 нардаранлыја үмумиликдә 234 мин авро тәзминат өдәнилмәсинә гәрар вериб.
"Бағым да орада иди, Сеа Бреезе-ә чох јахын иди вә мән дә гоһумларым кими ону итирдим. Чохлары бу бағларла доланырды", - Аламдар Бүнјадов дејир.
Sizin rəyiniz